સામી ઝાળનો અંજામ...

સત્યવાનભાઈ સામે ભડભડ બળતી ચિતાને જોઈ રહ્યા હતા. એમની પત્ની સાવિત્રીની ચિતા સળગી રહી હતી.

સાવિત્રીએ સત્યવાનને માંદગી વખતે સેવાચાકરીથી બે વાર જીવતદાન આપ્યું હતું. ક્રિકેટમાં જીવતદાન ટીકાને પાત્ર ગણાય. કૌટુંબિક રસમમાં એ સન્માનને પાત્ર ગણાય. સત્યવાન ઘણી વાર કહેતો કે તારી ચાકરી ન મળી હોત તો હું માંદગીમાંથી ઊઠી ન શકત. આજે હું જીવતો ન હોત. ‘ગર તૂમ ન હોતે...’ સત્યવાન ચિતામાંથી ઊઠતી ઝાળને જોઈ રહ્યો હતો. સત્યવાન ખૂબ જ ધર્મિક અને રીતરિવાજોને દૃઢતાપૂર્વક માનનારો, અમુક વારે એ ગોળ ખાઈને જ ઘરની બહાર પગ મૂકે, તો અમુક વારે ઘરમાંથી નીકળતા પહેલાં એક ચમચી દહીં જરૃર ખાય.

બે દિવસ પહેલાં તે ઓફિસમાં બેઠો હતો અને ઘરેથી ફોન આવ્યો, સાવિત્રીબહેનને છાતીમાં ગભરામણ થાય છે જલદી ઘરે આવો. તેમના પાડોશીએ ફોન ઉપર માહિતી આપી. સત્યવાન ઘરે પહોંચ્યો. સાવિત્રી અસ્વસ્થ હાલતમાં પલંગ ઉપર સૂતી હતી. ડોક્ટર આવ્યા. તેમણે કહ્યું, “બહેનને કોઈ ર્નિંસગહોમમાં ઝટ દાખલ કરો.”

ધર્મિક , અતિશ્રદ્ધાળુ સત્યવાનને માથે હવે સાવિત્રીની જિંદગી બચાવવાનો ભાર અને મોકો બંને હતો. આ જ સાવિત્રીએ તેને યમરાજના પાશમાંથી બે વાર બચાવ્યો હતો. પણ સત્યવાને જોયું કે સામે હોળી આવતી હતી. હોળીની સામી ઝાળે કશું પણ મહત્ત્વનું કામ ન થાય.

સામી ઝાળે સાવિત્રી હોસ્પિટલમાં જાય તે બરોબર નથી એમ વિચારી સત્યવાને નક્કી કર્યું. હોળી પછીના બે દિવસે ગુરુવાર આવે છે, ત્યારે હોસ્પિટલ પ્રવેશ ઠીક રહેશે. સાવિત્રીને ‘હાર્ટ-એટેક’ હતો. ટાઈડ એન્ડ ટાઈમની જેમ હાર્ટએટેક વેઈટ્સ ફોર નન. બીજા દિવસે સવારે સાવિત્રીને બીજો એટેક આવ્યો તે આખરી હતો. સત્યવાનનો તે સિતમ પણ આખરી હતો. (જડ માન્યતાઓનો સિતમ) જે દિવસે સાવિત્રીને હોસ્પિટલમાં દાખલ કરવાનું વિચાર્યું હતું તે દિવસે તેને સ્મશાન લઈ ગયા. સામી ઝાળે સારવાર ન પામેલી સાવિત્રી અગ્નિની જ્વાળાઓમાં લપેટાઈ ગઈ હતી. સત્યવાન ચિતાની ઝાળને જોઈ રહ્યો હતો. સામી ઝાળે કામ ન થાય તે માન્યતા સાચી કે ખોટી? એની ઉપર સત્યવાન વિચારી રહ્યો હતો.

દિલીપ પંદર સોળ વર્ષનો જ હતો. કોઈ જૂના જમાનાનો માણસ ન હતો પણ કુટુંબના સંસ્કાર એવા કે અંધશ્રદ્ધા ઘણી ઘણી. પ્રભાતિયાં કે ભજનો ગાતો રૃઢિચુસ્ત પણ ન હતો. શીલા કી જવાની, આ કિશોર જવાનનું પ્રિય ગીત હતું. પણ અમુક કામ અમુક વારે જ થાય એમ જ માને. બારમાની પરીક્ષા જાહેર થઈ, હોળીની સામી ઝાળ હતી અને પહેલું પેપર હતું. એણે નક્કી કરી લીધું કે સામી ઝાળે બોર્ડની પરીક્ષા ન અપાય. હિન્દુત્વની તરફેણ કરતી સરકાર છે તો પણ શા માટે સામી ઝાળે બોર્ડની પરીક્ષા રાખવામાં આવતી હશે? દિલીપે સરકારને હિન્દુ ધર્મને મદદ ન કરતી સરકાર ગણાવી માર્ક કાપી નાંખ્યા અને બોર્ડે પણ દિલીપને કોઈ માર્ક ન આપ્યા. સામી ઝાળની ઝાળ તેને લાગી ગઈ હતી.

સામી ઝાળના સમયમાં કોઈ શુભ પ્રસંગ થતા નથી. સામી ઝાળે કોઈ લગ્ન થતાં નથી. સામી ઝાળનું નુકસાન તાત્કાલિક રીતે રસોઈ બનાવનાર કેટરર્સને થાય છે. એ લોકો સામી ઝાળથી દઝાય છે. જોકે, કેટલાંક લગ્નો સામી ઝાળે થાય છે. કેટલાક ગુજરાતીઓ તાત્કાલિક લગ્ન કરવા ગુજરાત આવી ગયા હતા. ત્યાંની સરકાર ‘પોલિસી’માં ફેરફાર કરશે તેવી જાહેરાતને કારણે. એ લોકો ગુજરાત આવ્યા ત્યારે શ્રાદ્ધ પક્ષ ચાલી રહ્યો હતો. ત્યારે અનેક ગુજરાતીઓ શ્રાદ્ધ પક્ષમાં લગ્ન કરવા બેસી ગયા હતા. છૂટકો ન હતો. સામી ઝાળ કરતાં પણ આ સમય વધુ કનિષ્ટ ગણાય. છતાંય લોકો પરણ્યાં. હવે કોઈ સંસ્થાએ તપાસ કરવી જોઈએ કે શ્રાદ્ધનાં લગ્નોનાં પરિણામ શું આવે છે?

સુનીલભાઈને નોકરીનો ઓર્ડર મળ્યો. તાત્કાલિક હાજર થવાની સૂચના સાથે. પણ સામી ઝાળે નોકરી ઉપર હાજર ન થવું તેવી માન્યતાના કારણે હાજર ન થયા. મુદતમાં હાજર ન થતાં કંપનીએ એમને પડતા મૂક્યા! સુનિલભાઈ કિસ સે કહું દિલ કી બાત...ગાયા કરે છે. એ પણ પાડોશીને ઝાળની જેમ દઝાડે છે.

વાઈડ બોલ

દક્ષિણ આફ્રિકા સામે નેહરાએ છેલ્લી ઓવર એવી નાંખી કે એ લોકો હારતાં હારતાં જીતી ગયા. મિત્ર જોષી કહે છે હવે દ. આફ્રિકાની સરકાર નેહરાના જન્મદિનની રજા જાહેર કરવાની છે.